W dobie rosnących kosztów energii oraz nacisku na zrównoważony rozwój, coraz więcej firm i instytucji poszukuje rozwiązań, które pozwolą nie tylko ograniczyć zużycie energii, ale również uzyskać wymierne korzyści finansowe. Jednym z takich narzędzi są Świadectwa Efektywności Energetycznej, potocznie zwane Białymi Certyfikatami. Dowiedz się, kto może się o nie ubiegać, jakie warunki trzeba spełnić oraz jakie działania są kwalifikowane w ramach tego programu.

Kto może ubiegać się o Białe Certyfikaty?

Podmioty uprawnione do pozyskania Białych Certyfikatów są ściśle określone w przepisach ustawy o efektywności energetycznej oraz rozporządzeniach Ministra Klimatu i Środowiska. Przede wszystkim są to przedsiębiorstwa realizujące przedsięwzięcia służące poprawie efektywności energetycznej, niezależnie od ich wielkości czy sektora działalności, pod warunkiem że inwestycja spełnia minimalny próg oszczędności energii (10 toe rocznie). Mogą to być m.in.:

  • przedsiębiorstwa produkcyjne,
  • jednostki samorządu terytorialnego i jednostki budżetowe (gminy, szkoły, szpitale),
  • wspólnoty i spółdzielnie mieszkaniowe,
  • firmy działające w formule ESCO,
  • zakłady użyteczności publicznej,
  • podmioty energetyczne realizujące inwestycje zmniejszające zużycie energii.

Świadectwa przyznawane są w jednostkach toe (tona oleju ekwiwalentnego) i mogą być przedmiotem obrotu na TGE – Towarowej Giełdzie Energii.

Warunki formalne i techniczne do spełnienia przez wnioskodawcę

Podstawowym wymogiem uzyskania Świadectwa Efektywności Energetycznej jest przeprowadzenie audytu efektywności energetycznej, który wykaże oszczędność energii finalnej możliwą do uzyskania w wyniku planowanego przedsięwzięcia. Audyty Efektywności Energetycznej wykonuje się zgodnie z rozporządzeniem Ministra Energii z dnia 5 października 2017 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobu sporządzania audytu efektywności energetycznej oraz metod obliczania oszczędności energii (Dz. U. poz. 1912), z uwzględnieniem zmian wprowadzonych rozporządzeniem Ministra Klimatu i  Środowiska z  dnia 12 kwietnia 2022 r. zmieniającym rozporządzenie w  sprawie szczegółowego zakresu i  sposobu sporządzania audytu efektywności energetycznej oraz metod obliczania oszczędności energii (Dz. U. poz. 956). Powinny one zawierać szczegółowe dane: opis inwestycji, parametry techniczne, metodykę obliczeń, wskaźniki zużycia energii przed i po modernizacji, a także szacowaną wartość oszczędności w toe. Sam wnioskodawca musi złożyć kompletny wniosek do Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (URE). Wnioskodawca musi:

  • być podmiotem planującym realizację działań efektywnościowych,
  • posiadać audyt efektywności energetycznej wykonany przez uprawniony podmiot,
  • złożyć wniosek do URE przed rozpoczęciem inwestycji,
  • przedstawić harmonogram i lokalizację przedsięwzięcia,
  • nie korzystać ze środków publicznych (lub zadeklarować ich udział),
  • uzyskać decyzję URE przyznającą promesę certyfikatu, która potwierdza prawo do świadectwa po zakończeniu modernizacji.

Po spełnieniu powyższych warunków możliwe jest rozpoczęcie inwestycji. Po jej zakończeniu i weryfikacji zgodności z audytem efektywności energetycznej, wnioskodawca składa do URE zawiadomienie o zakończeniu modernizacji (dodatkowy audyt powykonawczy jest wymagany tylko dla inwestycji powyżej 100 toe rocznie). Następnie URE rejestruje Białe Certyfikaty w Rejestrze Świadectw Pochodzenia TGE.

Jakie działania kwalifikują się do systemu Białych Certyfikatów?

Nie wszystkie modernizacje energetyczne kwalifikują się do systemu wsparcia. W przepisach wymieniono typowe przedsięwzięcia, które mogą być objęte wnioskiem. W każdym przypadku konieczne jest udowodnienie rzeczywistego zmniejszenia zużycia energii końcowej – najczęściej na podstawie danych eksploatacyjnych, faktur lub pomiarów (audyt efektywności energetycznej). Modernizacja musi przynieść trwałą poprawę efektywności – działania tymczasowe lub konserwacyjne nie są kwalifikowalne. Lista typowych działań obejmuje zarówno modernizacje technologiczne, jak i budowlane oraz organizacyjne.

Działania kwalifikujące się do pozyskania certyfikatów to m.in.:

  • termomodernizacja budynków (ocieplenie, wymiana stolarki, dachów, stropów),
  • modernizacja systemów oświetlenia (np. wymiana na LED, systemy sterowania),
  • modernizacja i wymiana źródeł ciepła, w tym zastosowanie kotłów kondensacyjnych lub pomp ciepła,
  • optymalizacja systemów wentylacyjnych i klimatyzacyjnych (HVAC),
  • odzysk ciepła odpadowego w procesach przemysłowych,
  • instalacja układów automatyki i BMS,
  • usprawnienie systemów sprężonego powietrza (np. redukcja strat w sieci przesyłowej).

Ważnym kryterium jest trwałość efektu – oszczędność energii musi być wykazana w perspektywie jednego roku. Wnioskodawca powinien także przedstawić dane historyczne lub modelowe potwierdzające poziom bazowy zużycia energii, który będzie punktem odniesienia przy szacowaniu oszczędności.

Podsumowując, Świadectwa Efektywności Energetycznej mogą uzyskać wszyscy inwestorzy planujący działania prowadzące do rzeczywistego zmniejszenia zużycia energii finalnej – pod warunkiem zachowania procedur i zgodności z przepisami. To instrument, który szczególnie dobrze sprawdza się w projektach modernizacyjnych w przemyśle, logistyce, budynkach użyteczności publicznej i sektorze usług.